2022-ci ilin iyunun 23-ü Gürcüstanın müasir tarixində xüsusi tarixi əhəmiyyət kəsb edən bir tarixdir. Bu gün Avropa Şurası (European Council) Gürcüstan, Moldova və Ukrayna üçün Avropa perspektivini tanımaq barədə qərar qəbul edib. Sözügedən qərar bir sıra amillərə görə tarixi hadisədir. Ən azı, sözügedən qərar Gürcüstanın tarixi, mədəni, siyasi və iqtisadi inkişafı baxımından gələcəkdə gətirəcəyi nəticələrə görə. 23 iyun tarixi qərardır ki, Birinci Demokratik Respublikanın xarici siyasi irsinin, mədəni və dövlət ənənəsinin – Avropa ailəsində Gürcüstan dövlətinin yaradılması və onun Avropa gələcəyi ilə bağlılığının həyata keçirilməsi istiqamətində atılan ən mühüm addımdır. Bu, həm də gürcü əhalisinin sivil seçiminin təmin edilməsi istiqamətində konkret addımdır ki, bu da Gürcüstan dövlətinə və onun xalqına Avropa İttifaqına daxil olmaq üçün real, hiss olunan perspektiv verir. Gürcüstanın Avro-Atlantik inteqrasiyası, Avropa İttifaqına və NATO-ya qoşulması Gürcüstanın indiki dövlətinin konstitusiya normasıdır ki, bu da Gürcüstan əhalisinin böyük əksəriyyəti tərəfindən çoxdan qəbul edilmiş, düşünülmüş seçiminə əsaslanır və gürcü xalqı həmişə bu seçimə və ondan irəli gələn dəyərlərə sadiq qalırdı və bu gün də bölüşür.

2022-ci il iyunun 23-də Avropa İttifaqı ən yüksək siyasi səviyyədə Gürcüstanın Avropa dövləti olduğunu, Avropa mədəniyyətinin və sivilizasiyasının daşıyıcısı olduğunu, onun tərkib hissəsi olduğunu və buna görə də onun gələcəyinin də Avropa İttifaqında olduğunu tanıyıb. Bu qərarın açıq ismarıcı ondan ibarətdir ki, Gürcüstan həqiqətən də Avropa İttifaqınə üzv olacaq. Avropa Komissiyasının sədri Ursula Fon Der Layn da 23 iyun qərarının tarixi əhəmiyyətindən danışaraq, Avropa Parlamentinin tribunasından Avropanın gələcəyinə dair illik hesabatında “siz [Gürcüstan, Moldova, Ukrayna və Qərbi Balkan xalqları] bizim ailəmizin bir hissəsisiniz, sizin gələcəyiniz Avropa İttifaqıdir, Avropa İttifaqı sizsiz natamamdır”. 23 iyun qərarının tarixi əhəmiyyətindən Avropa İttifaqının yüksək səviyyəli nümayəndələri də danışır və bu fakt Avropa Parlamentinin, Avropa Komissiyasının və müxtəlif Avropa qurumlarının hesabat və qətnamələrində bu şəkildə qiymətləndirilir.

Bundan əlavə, Gürcüstanın Avropa İttifaqına daxil olmaq üçün müraciət etdiyi və buna cavab olaraq Avropa tərəfinin bu tarixi qərara müsbət cavab verməsi kontekstini qeyd etmək lazımdır. Rusiyanın 2022-ci il fevralın 24-də Ukraynaya qarşı başlatdığı və hərbi ekspertlərin fikrincə, miqyası Soyuq Müharibədən bəri görünməmiş müharibə, Avropa demokratik dövlətlərinin liderlərinin əksəriyyəti üçün şok hadisə oldu. Sivil dünyanın liderləri Avropanın mərkəzində bu miqyasda hərbi qarşıdurmanın şahidi olacaqlarını ən dəhşətli yuxularında təsəvvür edə bilməzdilər. Doğrudur, hələ Sovet İttifaqının mövcudluğunun son illərində, sonralar 90-cı illərdə 2008-ci ilin avqustunda Gürcüstana hərbi müdaxilə və Gürcüstanın ayrılmaz hissələrinin – Abxaziya və Sxinvali bölgəsinin (Samaçablo) işğalı ilə sonra 2014-cü ildə artıq Krımın ilhaqı ilə Rusiyanın yaxın qonşuluqdakı xarici siyasətinin militarist məqsədləri və onların həyata keçirilməsi metodları da aydın idi. Lakin Rusiya ilə ticarət əlaqələrini inkişaf etdirmək istəyi və Rusiyanın Demokratik Dövlətlər Birliyinə inteqrasiya illüziyası Qərbə hərbi təcavüzün qurbanı olmuş ölkələri dəstəkləməyə, Rusiyanın təcavüzkar hərəkətlərinin prinsipial siyasətinə qarşı çıxmağa və Avro-atlantik məkana inteqrasiya etmək istəyən ölkələrin inteqrasiyasını sürətləndirməyə imkan vermirdi.

Ukraynada davam edən müharibənin nəticələri Avropanın Şərq qonşuluğunun Avropa və onun təhlükəsizliyi üçün strateji (iqtisadi) əhəmiyyətini açıq şəkildə nümayiş etdirdi. Bu gün Avropanın gələcəyinin, onun təhlükəsizliyinin, hər bir avropalının rifahının, ümumiyyətlə, Avropa dəyərlərinə və qaydalarına əsaslanan dünya nizamının müdafiəsi məhz Avropanın şərq qonşuluğunda – Ukrayna, Moldova və Gürcüstanda suverenlik, ərazi bütövlüyü, bu ölkələrin Avropa gələcəyi üçün mübarizə ilə təmin edilə bilər. Məhz bunun bir qədər gec də olsa dərk edilməsi və etirafı Avropa liderlərinin Gürcüstan, Moldova və Ukrayna üçün Avropa perspektivini tanımaq qərarının əsasını təşkil etdi. Gürcüstanın Avropa sivilizasiyasının bir parçası, Avropa mədəniyyəti, dəyərləri, eləcə də siyasi ənənələrinin daşıyıcısı olması bizə, Gürcüstanda yaşayan xalqlara həmişə aydın olub və bu, çoxdan əhalimizin düşünülmüş seçimi olub. Bizim Avropa mənsubiyyətimiz heç vaxt əhali, siyasi elita tərəfindən şübhə altına alınmayıb. Məhz Avropa tərəfinin yeni geosiyasi reallığa hazır olması, eləcə də Gürcüstanla Avropa İttifaqı arasında münasibətlərdə irəliləyiş, aramızda kifayət qədər yüksək səviyyədə inteqrasiya mümkün etdi ki, Gürcüstan artıq 2022-ci ildə Avropa İttifaqına daxil olmaq üçün müraciət etdi (xatırladaq ki, Gürcüstan 2024-cü ildə rəsmi olaraq Avropa İttifaqına daxil olmaq üçün ərizə verməyi planlaşdırırdı və artıq hazırlıqlara başlanılıb da) və bu da Avropa Şurası tərəfindən müsbət qarşılanmış və iyunun 23-də hətta Gürcüstanın Avropa perspektivini tanıyıb da. Bununla yanaşı, Gürcüstanın Avropa İttifaqına üzv olmaq üçün müraciəti təkcə siyasi iradənin ifadə aktı deyildi. Hazırkı şəraitdə bu, həm də Gürcüstanın həmrəyliyinin, azadlıq mübarizəsinin, ölkənin demokratik inkişafının, Avropa dəyərlərinə sadiqliyinin və tarixin doğru tərəfində dayanmasının təzahürüdür.

Gürcüstanın Avropa perspektivi nə deməkdir? Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, Gürcüstanın mütləq Avropa İttifaqına üzv olması və Gürcüstanın Avropa ölkəsi olması Avropa İttifaqına üzv olan bütün dövlətlərin ali siyasi rəhbərliyinin qəbul etdiyi siyasi qərardır. Bu o deməkdir ki, Gürcüstanın gələcəyi Avropa İttifaqındadır və onun Avropa seçiminə alternativ yoxdur.

Avropa İttifaqının ali siyasi orqanı (Avropa Şurası) tərəfindən qəbul edilən qərar, konkret nəticə gətirən siyasi məzmunla yanaşı, konkret hüquqi nəticə də gətirir . Bu vəziyyətdə də belədir. Ərizəçi ölkəyə Avropa perspektivi verildikdən sonra, mövcud prosedur və təcrübələrə uyğun olaraq, Avropa İttifaqı ilə ərizəçi ölkə (namizəd statusu ilə) arasında təşkilata qoşulmaq üzrə danışıqlar başlayır. Digər ərizəçi ölkələr kimi, Gürcüstanın halında da, Avropa İttifaqı prioritet istiqamətləri müəyyən etmişdir (12 tövsiyə) ki, bunların həyata keçirilməsi üzvlük danışıqlarının başlanması üçün ilkin şərtdir.

Avropa İttifaqına üzvlüklə bağlı danışıqların başlanması ilə bağlı müsbət qərar qəbul edildikdən sonra üzvlüklə bağlı danışıqların mərhələli şəkildə açılışı, Kopenhagen meyarları adlanan fəsillərə uyğun olaraq (cəmi 35 fəsil) başlanılır. Danışıqlar bağlandıqdan sonra Avropa Komissiyası üzv olmaq istəyən ölkə tərəfindən qeyd olunan fəsillərdə müəyyən edilmiş şərtlərin yerinə yetirilməsi ilə bağlı növbəti rəyini təqdim edir və ölkənin Avropa İttifaqına daxil olmağa hazır olması barədə Şuraya (council) tövsiyə təqdim edir. Avropa İttifaqı Şurası yekun mərhələdə (concent procedure) Avropa Parlamentinin dəstəyini tələb edən danışıqların başa çatması barədə yekdilliklə qərar qəbul edir. Növbəti mərhələdə, ölkənin Avropa İttifaqına üzvlük sazişinin (accession treaty) hazırlığı başlanır və bu da hər bir üzv ölkənin və namizəd ölkənin qanunvericilik orqanları tərəfindən  ratifikasiya edilməlidir. Eyni zamanda, namizəd ölkə əhalinin Avropa İttifaqına üzvlüyünü dəstəklədiyini təsdiqləmək üçün referendum keçirməlidir. Üzvlük haqqında sazişin ratifikasiyası ilə bağlı prosedur başa çatdıqdan və referenduma müsbət cavab verildikdən sonra ölkənin rəsmi olaraq Avropa İttifaqına üzv olacağı konkret tarix müəyyən edilir.

Gürcüstan Ukrayna, Moldova və Qərbi Balkanların namizəd ölkələri ilə birlikdə artıq b.a. genişləndirmə paketinə (enlargement package) daxil edilib. Adın özü Avropa İttifaqı ilə münasibətlərin hansı çərçivəsindən söhbət edildiyini və bununla hansı proseslərin əsasının qoyulduğunu göstərir. Təbii ki, Avropa İttifaqına daxil olmaq mürəkkəb və uzunmüddətli prosesdir (müxtəlif ölkələrə üzvlüklə bağlı danışıqları başa çatdırmaq və üzvlüyün yekun tarixi ilə bağlı saziş imzalamaq üçün müxtəlif vaxt lazım gəlmişdir), bu da bir sıra öhdəliklərin yerinə yetirilməsini (Kopenhagen meyarları) və Avropa İttifaqının qanunvericiliyinə (acquis) uyğunlaşmanı tələb edir. Bu prosesdə hər iki tərəf bərabər şəkildə cəlb olunur və üzvlük prosesinin mümkün qədər maneələrsiz və uğurla aparılması hər iki tərəfin məsuliyyətidir, ilk növbədə, siyasi iradəsidir və müvafiq olaraq sonda Avropa İttifaqına qəbulla başa çatsın. Gələn ildən Gürcüstanın üzvlük yolunda irəliləyişinin qiymətləndirilməsi genişlənmə paketi əsasında Qərbi Balkan ölkələri, Ukrayna və Moldova ilə birlikdə vahid yanaşma çərçivəsində aparılacaq.

Gürcüstanın Avropada çoxlu dostları və müttəfiqləri var. Avropa İttifaqına üzv olan bütün dövlətlər Gürcüstanın Avropa İttifaqına daxil olmasını bərabər şəkildə dəstəkləyir və bu yolu birlikdə addımlamağa hazırdırlar. Avropaya inteqrasiya yolunda ölkə tədricən Avropa dəyərləri, Avropa rifah və inkişaf standartı adlandırılan bütün yaxşılıqların iştirakçısına çevrilir. Avropa İttifaqının şüarı “Güc müxtəliflikdədir!” və Avropa İttifaqının üzvü olacaq Gürcüstan min illik mədəniyyəti, tarixi, keçmiş təcrübəsi və bu günü ilə, eləcə də ölkəmizin strateji mövqeyini nəzərə alaraq, gələcəkdə Avropa İttifaqını daha da gücləndirəcək və Avropa Komissiyasının sədrinin sözləri ilə desək, onu daha da mükəmməlləşdirəcək.

Bloq müəllifi: Zurab Xamasuridze

Nəşrin məzmunu bütövlükdə müəllifin şəxsi fikirlərini əks etdirir.