Avropa İttifaqı Gürcüstana necə kömək etdi və Gürcüstan nə üçün Avropa İttifaqına daxil olmalıdır?
Davit Buciaşvili
December 1, 2022

1990-cı illərdə Gürcüstanda yaşamalı olan bizlərdən bir çoxumuz ölkədəki son dərəcə ağır sosial-iqtisadi vəziyyəti, son dərəcə yoxsulluğu, Tbilisidəki vətəndaş müharibəsini, Abxaziya və Sxinvalidəki münaqişələri, əhaliyə qrafiklə elektrik enerjisi verilməsini və Gürcüstan əhalisinin əksəriyyətinin hər gün üz-üzə gəldiyi digər çətinlikləri yaxşı xatırlayırıq.
O zaman müasir şəkildə tanıdığımız Avropa İttifaqı heç yox idi də və Avropa Yoldaşlığı (European Community) adlanırdı. O, yalnız 1993-cü ildə, ən mühüm sazişlərdən biri – 1992-ci ildə imzalanmış “təsisçi” Maastrixt Sazişi (Founding Treaty) qüvvəyə minəndən sonra Avropa İttifaqı (European Union) adlandırıldı. Məhz bu dövrdən etibarən, Avropa İttifaqı iqtisadi ittifaqla yanaşı, siyasi birlik xüsusiyyətlərini də qazandı.
Həmin dövrdə əhalinin həm Avropa Yoldaşlığı, həm də Avropa İttifaqı haqqında məlumatlılığı çox aşağı idi, çünki informasiyanın əldə edilməsinin müasir vasitələri yox idi və ümumiyyətlə, ölkədə Avropa İttifaqı ilə əlaqələndiriləcək konkret layihələr tapmaq çətin idi. Buna baxmayaraq, Gürcüstanla Avropa İttifaqı arasında ilkin mərhələdə geniş mənada Qərb inteqrasiyası kimi tanınan ilk münasibətlər məhz həmin illərdə qurulmağa başladı. Qərbə inteqrasiya təkcə Avropa dövlətləri ilə deyil, həm də ABŞ və digər Qərb dövlətləri ilə əlaqələr qurmaq istəyi ilə ifadə olunurdu. Eləcə də çoxları artıq xatırlamasa da, ölkənin o çətin illərdə aldığı ilk yardımlardan biri Avropa Yoldaşlığından (sonralar Avropa İttifaqı) idi. Bu, həmin illərdə ərzaq, ilkin tələbat əşyaları və xüsusən də apteklərdə tapılmayan dərmanlar idi və bunlar da mavi fonda 12 ulduzlu Avropa İttifaqı loqosu ilə çox asan tanınan humanitar yardım idi. Gürcüstanda Avropa İttifaqı ilə ilk tanışlıq belə oldu və bəzən əhali arasında belə qəribə suallar yaranırdı, məsələn: niyə bizə kömək edirlər? Bizdən nə isə istəmirlər ki? Yalan yerə sənə kim kömək edər, bunda nə isə var! Avropa İttifaqının Gürcüstana təmənnasız kömək etdiyini və çətin vəziyyətdə olan ölkələrə yardımın Avropa həmrəyliyinin və Avropa dəyərlərinin tərkib hissəsi olduğunu başa düşmək çoxları üçün çətin idi.
Hazırda Gürcüstan uzun müddətdir ki, humanitar yardım almır və Avropa İttifaqının yardımının əsas hissəsi demokratik və iqtisadi islahatların dəstəklənməsi, infrastrukturun inkişafı, Avropa İttifaqı ilə ticarətin dəstəklənməsi, Avropa İttifaqının standartlarına yaxınlaşması və ümumiyyətlə, Gürcüstanın avropalaşması kimi məqsədlərə yönəlib. Gürcüstanın ilk Avropa humanitar yardımını almasından 30 ildən çox vaxt keçir və o vaxtdan bəri Avropa İttifaqı Gürcüstanda 2,5 milyard avrodan artıq layihələr həyata keçirib. Avropa İttifaqının yardımı Enquri SES-in bərpası, Samtredia-Qriqoleti avtomobil yolunun tikintisi, Tbilisidə Avropa Məktəbinin yaradılması, 2008-ci ildə Rusiya təcavüzündən sonra məcburi köçkünlər üçün yaşayış binalarının tikintisinə 500 milyon avro yardım, 2015-ci il daşqınlarından sonra daşqınların nəticələrinin aradan qaldırılması üçün 50 milyon avroya qədər yardım, COVID-19 dövründə 300 milyon avroya qədər maliyyə yardımı, o cümlədən səhiyyə sistemimiz üçün avadanlıqların ötürülməsi və həkimlərin hazırlanması, təhsilə dəstək (Erasmus+), o cümlədən 6000-dən çox tələbənin Avropa universitetlərində təhsilinin maliyyələşdirilməsi, gürcü alimləri və mədəniyyət işçilərinin mobilliyinə dəstək və sairə kimi uğurlu layihələrlə əlaqədardır.
Bundan əlavə, Avropa İttifaqı ilə əlaqəli olan Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlığın əsas faydalarından biri, şübhəsiz ki, Şengen zonasında vizasız səyahətdir. Gürcüstanın heç bir qonşu ölkəsinin vətəndaşlarının Şengen zonasına vizasız səfər etmək imkanı yoxdur. Viza rejiminin liberallaşdırılmasının Gürcüstan üçün böyük siyasi və praktiki əhəmiyyəti var və onun əsas üstünlüyü ondan ibarətdir ki, hər bir Gürcüstan vətəndaşı bundan istifadə edə və özündə hiss edə bilər. Vizasız səyahət ölkə üçün əhəmiyyətli sosial və iqtisadi effektə malikdir. İqtisadi nöqteyi-nəzərdən, viza rejiminin liberallaşdırılması və gediş-gəlişin çoxalması nəticəsində qənaətli aviaşirkətlərin bazara daxil olması mümkün olub ki, bu da turizm potensialının daha da inkişafına, gəlirlərin artmasına, məşğulluğun təmin edilməsinə, ümumilikdə isə ölkə iqtisadiyyatının dirçəlməsinə töhfə verir. Viza rejiminin liberallaşdırılması nəticəsində Gürcüstan vətəndaşlarına Avropa İttifaqına təkcə turistik məqsədlərlə səyahət etmək deyil, həm də qohumlarını ziyarət etmək, tibbi xidmətlər almaq, ixtisaslarını artırmaq, işgüzar əlaqələr qurmaq və digər məqsədlər üçün unikal imkan yaradılıb.
Bundan əlavə, Gürcüstanın Avropa İttifaqının vahid rouminq məkanına qoşulması ilə bağlı məsləhətləşmələr aparılır ki, bu da Avropa İttifaqı ölkələrinə səyahəti daha da rahat edəcək, xüsusən də Gürcüstan vətəndaşları artıq Avropa İttifaqı ölkələrinə səfər edərkən mobil sim kartlarını dəyişməli olmayacaqlar və Avropa İttifaqınin rouminq məkanında edilən zənglər üçün güzəştli qiymətlərdən faydalanacaqlar. Avropa İttifaqı bank sahəsində uğurla həyata keçirilən islahatlar nəticəsində Gürcüstanın Avropa İttifaqının Vahid Ödənişlər Sisteminə (SEPA) qoşulması ilə bağlı müraciətinə baxacaq. Müraciətə müsbət cavab verildiyi halda, gürcü banklarına imkan veriləcək ki, sistemə qoşulsunlar və nəticədə, Avropa İttifaqının üzv ölkələrində və bu ölkələrdən Gürcüstana maliyyə köçürmələrində Gürcüstan vətəndaşları üçün tariflər azalacaq.
Təxminən 20 il öncə Balkan regionu ölkələri ilə Assosiativ Sazişə bənzər sazişlərin (sabitləşmə və assosiasiya) imzalanması ilə bağlı danışıqlar aparılarkən, bir gün Gürcüstanın da Avropa İttifaqına birləşəcəyini, o cümlədən Gürcüstan məhsulları üçün Avropa İttifaqınin vahid bazarının açılacağını və gürcü şirkətləri sıfır tariflə öz məhsullarını Avropa İttifaqında sata biləcəklərini təsəvvür etmək çox çətin idi. Gürcüstan-Avropa İttifaqı assosiativ sazişin imzalandığından bəri Avropa İttifaqına ixrac 20% artıb və Avropa İttifaqı Gürcüstanın əsas ticarət tərəfdaşıdır. Avropa İttifaqı bazarının açılması gürcü şərabının və fındıqlarının həm keyfiyyətini, həm də ixrac həcmini əhəmiyyətli dərəcədə artırdı. Gürcüstan Avropa İttifaqına gürcü kivisi, qaragilə, təbii cemlər, şirələr, göyərti, quru meyvələr ixrac etməyə başladı, eləcə də heyvan mənşəli məhsullar arasında son bir neçə onillikdə Avropa İttifaqı bazarında uğurla satılan gürcü balının keyfiyyəti çox artmışdır. Bundan əlavə, gürcü yunu və gürcü fermerlərinin cəmi bir neçə il əvvəl yetişdirməyə başladığı ilbizlər Avropa İttifaqında məşhurdur.
Gürcüstandan başqa heç bir qonşu ölkənin Avropa İttifaqı ilə azad ticarət rejimi yoxdur ki, bu da Gürcüstanı birbaşa xarici investisiyalar üçün çox cəlbedici məkana çevirir. Xüsusilə, Gürcüstana sərmaye yatırımı və yerli xammala əsaslanan məhsul istehsalı zamanı investora 450 milyonluq Avropa İttifaqı bazarına sıfır gömrük tarifi ilə məhsul ixrac etmək imkanı verilir. Bundan əlavə, uzun illər aparılan uğurlu islahatlar nəticəsində Gürcüstanın aşağı vergiləri, çevik dövlət xidmətləri və biznesin aparılmasının asanlığı Gürcüstanı regionda xarici investisiyalar üçün ən cəlbedici yerlərdən birinə çevirir.
Bu il ən mühüm qərarlardan biri Avropa Komissiyası tərəfindən qəbul edilib. Xüsusilə, Gürcüstan şirkətləri üçün Avropa İttifaqının 27 üzv ölkəsinin dövlət satış bazarı açılıb ki, bu da gürcü şirkətlərinin Avropa İttifaqının üzv dövlətlərində elan edilən tenderlərdə iştirak edərək öz məhsullarını dünyanın ən iri bazarına təklif edə biləcəkləri deməkdir. Nəzərə almaq lazımdır ki, hər il təxminən 250 min alıcı təşkilat Avropada ümumi məbləği təxminən 2 trilyon avroya mal və xidmətlər alır. Nəticədə, orta və uzunmüddətli perspektivdə bu, Gürcüstana böyük iqtisadi səmərə verəcək, o cümlədən Avropa İttifaqına məhsullarımızın ixracının daha da artırılması, milli istehsalın yenidən qurulması, yeni texnologiyaların tətbiqi baxımından.
Avropa Şurasının 2022-ci il iyunun 23-də Gürcüstan üçün Avropa perspektivinin açılması ilə bağlı qərarına gəlincə, bunu bir il əvvəl də təsəvvür etmək çətin idi, lakin indi bu, reallıqdır. Bu qərarla Gürcüstan-Avropa İttifaqı münasibətləri tamamilə yeni və keyfiyyətcə daha yüksək səviyyəyə yüksəldi – Gürcüstanın Avropa İttifaqına üzvlüyü artıq reallıqdır – bu, dönməz bir prosesdir və bir gün Gürcüstan, Avropa ölkəsi kimi, mütləq Avropa İttifaqının üzvü olacaq.
Bloq müəllifi: Davit Buciaşvili
Nəşrin məzmunu bütövlükdə müəllifin şəxsi fikirlərini əks etdirir.