Gürcüstan-Avropa İttifaqı münasibətlərinin 30 illik tarixində Gürcüstanın ardıcıl olaraq bir mərhələdən keyfiyyətcə daha yüksək və daha mühüm mərhələyə keçdiyi tarixlər olsa da, 14 dekabr 2023-cü il artıq Avropa İttifaqının bu günə qədərki hər hansı digər tarixə nisbətən münasibətlərində Gürcüstanda daha əlamətdar gün kimi tarixə düşüb, – Avropa İttifaqına üzv olan 27 dövlətin yekdilliklə ölkəmiz üçün Avropa İttifaqına namizəd statusunun verilməsi ilə bağlı tarixi qərar qəbul etdiyi gün tarixi bir haldır.

Dekabrın 14-də Avropa Şurası günün sonunda qərarını verdi və müvafiq olaraq, qərarın növbəti günə təxirə salına biləcəyi gözləntiləri olsa da, Gürcüstan vaxtı ilə saat 21:30 (Brüssel vaxtı ilə 18:30) radələrində Avropa İttifaqı Şurasının prezidentinin dərc etdiyi “Tweet”-də ilk olaraq Gürcüstan vətəndaşlarına şad xəbər verirdi: “#EUCO Gürcüstana namizəd statusu verdi!”, yekun hissədə isə “A clear hope for their people and for our continent”. Avropa Şurasının sədrinin bu ismarıcında bildirilirdi ki, Avropa İttifaqına üzv dövlətlər Gürcüstana namizəd statusu veriblər və bu, həm gürcü xalqı, həm də bütün Avropa qitəsi üçün böyük ümiddir.

Avropa Şurası prezidentinin “Tweet”-i dərc edildikdən dərhal sonra sosial şəbəkədə Gürcüstan vətəndaşlarının Avropa İttifaqının simvolları fonunda paylaşdıqları “yazılar” peyda oldu – vətəndaşlar bir-birini səmimi qəlbdən təbrik edirdilər, – sanki yeni ümid hamımızda və həyatımızda yeni mərhələnin başladığı və Gürcüstanın həqiqətən də Avropa dövləti, qədim tarixə, mədəniyyətə və xristian sivilizasiyasına malik ölkə kimi, əsrlər boyu bir hissəsi olduğu yeri layiqincə tutduğu və buna həmişə can atdığı bir hiss yarandı. Dekabrın 15-də sözügedən qərarın təntənəli şəkildə qeyd olunması kütləvi bayrama çevrildi və bunun müsbət yükü faktiki olaraq ölkənin bütün bölgələrinə, xüsusən də böyük şəhərə yayıldı.

Gürcüstan-Avropa İttifaqı tarixinə bir sıra mühüm tarixlər daxildir, məsələn, 1996-cı ildə Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlığın ilk hüquqi əsası olan Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişinin imzalanması; 1999-cu ildə Avropa Şurasına üzv olmaq, bir çoxları üçün Gürcüstanın baş naziri Zurab Jvaniyanın o zamankı “Mən gürcüyəm, belə ki, avropalıyam” emosional çıxışı ilə əlaqələndirilir, eləcə də Gürcüstanın Avropa Qonşuluq Siyasətinə qoşulması. 2004-cü ildə Gürcüstanın Avropa İttifaqının qonşu dövləti kimi tanınması, 2009-cu ildə isə Gürcüstanın Şərq Tərəfdaşlığına daxil olması ölkəyə 2014-cü ildə Assosiasiya Sazişi imzalamağa, azad ticarət rejimini açmağa və 2017-ci ildə Avropa İttifaqı ilə (Şengen zonası) vizasız gediş-gəliş tətbiq etməyə imkan verdi.

Yuxarıda qeyd olunan hadisələrin hər birinin Gürcüstan üçün əhəmiyyətinə baxmayaraq, onların heç birində Gürcüstanın Avropa İttifaqına üzvlüyü nəzərdə tutulmurdu. 2014-cü ildə Avropa İttifaqı ilə Assosiasiya Sazişinin imzalanması, şübhəsiz ki, Gürcüstan və Avropa İttifaqı arasında münasibətlərdə ən mühüm hadisələrdən biridir. Lakin onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, Assosiasiya Sazişi üzrə danışıqlar zamanı Gürcüstan tərəfi birtərəfli şəkildə sazişin mətninə ölkənin Avropa perspektivi ilə bağlı ifadələrin daxil edilməsini xahiş etmişdi, – bir Avropa ölkəsi kimi, Gürcüstan bir gün Avropa İttifaqına üzv olacaqdı, halbuki 10 il əvvəl tamam başqa geosiyasi vəziyyət idi və o zamankı Avropa İttifaqına üzv olan dövlətlərin rəhbərləri ölkəmizin Avropa İttifaqına üzvlüyü ilə bağlı belə bir qeydlər etməkdən hər cür çəkinirdilər. Bundan əlavə, Assosiasiya Üçlüyünün digər 2 ölkəsi (Ukrayna, Moldova) ilə müqayisədə, Gürcüstanın Avropa İttifaqı ilə quru sərhədinin olmaması da dəfələrlə Avropa İttifaqına üzv dövlətlərin yanlış şərhlərinin əsasına çevrilib.

Yuxarıda deyilənləri nəzərə alsaq, cəmi 2 il əvvəl Gürcüstana 2023-cü ildə Avropa İttifaqına namizəd ölkə statusunun veriləcəyini təsəvvür etmək əksəriyyət üçün çətin idi, bu isə ilk növbədə, ölkəmizin Avropa İttifaqına daxil olmasının artıq dönməz proses olacağına bir şərt idi və Gürcüstan bir Avropa ölkəsi olaraq, mütləq Avropa ailəsinin tam hüquqlu üzvü olacaqdı. 14 dekabr qərarının tarixi əhəmiyyəti ondadır ki, son 30 ildə qeyri-mümkün olan şey indi reallığa çevrildi. Sözügedən qərara əsasən, Avropa İttifaqına üzv ölkələrin Gürcüstan vətəndaşlarına əsas ismarıcı ondan ibarətdir ki, Avropa İttifaqının qapısı Gürcüstan üçün açıqdır və islahatları nə qədər tez həyata keçirəcəyimiz və Avropa ailəsinin tamhüquqlu üzvü olacağımız bizdən asılıdır.
Avropa İttifaqına üzv olan aparıcı dövlətlərin Avropa İttifaqının növbəti genişlənmə tarixinə etdikləri işarə də diqqət çəkir. İstər Almaniya, istər Avropa İttifaqının aparıcı üzvü, istərsə də Avropa İttifaqının qurumları dəfələrlə növbəti genişlənmənin mümkün tarixi kimi, 2030-cu ili qeyd ediblər ki, bu da Balkan regionu dövlətlərinə, eləcə də Gürcüstan, Moldova və Ukraynaya aydın bir ismarıcdır ki, növbəti fürsət pəncərəsi 2030-cu ildə açılacaq və namizəd dövlətlər hazır olmalı və Avropa ailəsinə qoşulmaq üçün tarixi şansı əldən verməmək üçün hər şeyi etməlidir.
Siyasi tərtibat ilə birlikdə bu qərarın çox mühüm əməli faydaları da var ki, bu da ölkəmizin inkişafını, vətəndaşların rifahını və daha çox sabitliyi nəzərdə tutur. Namizəd statusunun verilməsi Gürcüstanın Avropa İttifaqının gələcək üzvü kimi nüfuzunu artırır və bu, ilk növbədə investorlar üçün Gürcüstanın regionda ən cəlbedici investisiya mühitinə, o cümlədən aşağı vergilər və çevik xidmətlərə malik olduğu üçün Gürcüstan iqtisadiyyatına sərmayə qoymağa başlamaq üçün müsbət mesajdır. Həmçinin, ölkə regionda biznesin aparılmasının asanlığına görə liderdir və regionda ən aşağı korrupsiya göstəricisinə malikdir.

Balkan regionunun, eləcə də Mərkəzi və Şərqi Avropa dövlətlərinin timsalında aydın olur ki, ölkəyə ən çox sərmayələr ölkəyə namizəd statusu verilərkən və ya Avropa İttifaqı ilə danışıqlar aparılarkən yatırılır, çünki hazırda daşınmaz əmlakın qiyməti hələ də artmayıb və müvafiq Avropa İttifaqı qaydaları və direktivləri tam qüvvəyə minməyib və bunun nəticəsində də investisiya yatırımı asandır. İnvestisiyalar özlüyündə milli sahibkarlığın inkişafı, daha çox gürcülərin işlə təmin olunması, büdcəyə daha çox gəlir və yerli istehsal olunan məhsulların əhali üçün ucuzlaşmasını nəzərdə tutur. Həmçinin, bu proses şübhəsiz ki, Gürcüstanın Avropa İttifaqı ilə ticarət əlaqələrinin inkişafına və Avropa İttifaqının vahid bazarına milli ixracın artmasına təsir göstərəcək.

Namizəd statusunun nəzərəçarpacaq üstünlüklərindən biri Avropa İttifaqının əlavə maliyyə resurslarına çıxış imkanıdır ki, bu da üzvlük prosesində olan ölkələr üçün mövcud olan Avropa İttifaqının yardım alətləri və proqramlarına Gürcüstanın çıxışının pillə-pillə açılması deməkdir. Bu alətlərdən biri büdcəsi 14 milyard avrodan çox olan və namizəd ölkələrin inkişafını və Avropa İttifaqına qoşulma prosesini dəstəkləmək məqsədi daşıyan Qoşulmadan Qabaqcıl Alətidir (IPA III).

Status həmçinin gənc tələbələrə namizəd ölkələrin vətəndaşları üçün nəzərdə tutulan və əvvəllər Gürcüstan üçün qapalı olan cür mübadilə proqramlarında iştirak etmək imkanı verir.
Gürcüstanda bank sektorunun kifayət qədər inkişaf etməsinə baxmayaraq, Gürcüstanın kommersiya banklarında kredit resurslarına çıxış çox yüksək faiz dərəcəsi ilə bağlıdır. Gürcüstan vətəndaşlarına ən azı 15%, bəzi hallarda isə 17% və 20% dərəcəsi ilə istehlak kreditləri verilir ki, bu da Avropa İttifaqına üzv dövlətlər və ümumilikdə, regionun digər ölkələri ilə müqayisədə kifayət qədər yüksəkdir. Həmçinin, Gürcüstandan Avropa İttifaqına üzv dövlətlərə və Avropa İttifaqına üzv ölkələrdən Gürcüstana pul köçürmələri tarifləri görünməmiş dərəcədə yüksəkdir. Namizədlik statusu və onun qəbulundan sonrakı proses daha əlverişli maliyyə resurslarına çıxışı, bank və maliyyə bazarında daha çox rəqabəti nəzərdə tutur ki, bu da özlüyündə orta və uzunmüddətli perspektivdə kredit resursları üzrə faizlərin azalmasına gətirib çıxaracaq.

Gürcüstan artıq Avropa İttifaqının 2 mühüm təşəbbüsünə inteqrasiyaya başlayıb. Bunlardan biri 2024-cü ilin sonuna qədər başa çatdırılmalı olan Vahid Avro Ödəniş Sisteminə (SEPA) inteqrasiyanı nəzərdə tutur və nəticədə Avropa İttifaqına üzv dövlətlərdən Gürcüstana bank köçürmələri üzrə vergini minimuma endirmək məqsədi daşıyır. İkinci təşəbbüs Gürcüstanın Avropa İttifaqının ümumi rouminq məkanına inteqrasiyası ilə bağlıdır ki, bunun əsasında Avropa İttifaqına üzv dövlətlərdə səyahət edərkən, biz Gürcüstanla eyni tarifdə mobil telefonla danışmaq imkanı əldə edəcəyik.
Namizəd statusuna turizmin inkişafı və Gürcüstanın Avropa İttifaqının təhlükəsiz və sabit gələcək üzvü kimi bütün dünyada nüfuzunun artması daxildir. Gürcüstana öz zəngin mədəni irsini daha da nümayiş etdirmək və sivil dünyaya onun Avropa İttifaqının mədəni müxtəlifliyinə nə qədər töhfə verə biləcəyini göstərmək imkanı veriləcək.

Turizmin inkişafı ilə yanaşı, Avropa İttifaqına bağlayan nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı, o cümlədən aviasiya sahəsində, büdcəli aviaşirkətlər tərəfindən Gürcüstana daha çox maraq göstərilməsi və iqtisadiyyata daha çox investisiya qoyuluşu qaçılmazdır. Eləcə də artıq Gürcüstanın tranzit infrastrukturunun inkişafına sərmayə qoyan Avropa İnvestisiya Bankı (EIB), Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (EBRD) və digər maliyyə institutları kimi, Avropa İttifaqının maliyyə institutlarının investisiyaları artacaq.

Bu, Gürcüstana namizəd statusu verməklə ölkənin əldə edə biləcəyi yalnız kiçik siyahıdır. Biz hələ 14 dekabrın tarixi əhəmiyyətini tam dərk edə bilməmişik, lakin Avropa İttifaqının Gürcüstanın 30 ildə ilk dəfə olaraq Avropa İttifaqına üzvlüyünə yaşıl işıq yandırması çox şeydən xəbər verir.

Bloq müəllifi: Davit Buciaşvili

Nəşrin məzmunu tam həcmi ilə müəllifin şəxsi fikirlərini təqdim edir.