Sovet İttifaqının dağılmasından sonra keçmiş sovet respublikaları böyük problemlərlə – münaqişələr, iqtisadi durğunluq, korrupsiya və qeyri-funksional dövlət qurumları ilə üzləşdilər, – bunlar 1990-cı illərin postsovet məkanı üçün xarakterik olan problemlərin kiçik siyahısıdır. Əsas problem Gürcüstan kimi kiçik bir ölkə üçün daha vacib olan təhlükəsizlik məsələsi olaraq qalırdı.

Keçmiş sovet respublikalarının bəziləri Moskvanın orbitində qalmağa üstünlük verir, digərləri isə qərb istiqamətində inkişafını davam etdirirdilər. Sözügedən respublikalardan hal-hazırda yalnız Litva, Latviya və Estoniya Qərb dünyasının bir hissəsinə çevrilib. Müvafiq olaraq Baltikyanı ölkələrin nümunəsi demokratik transformasiyadan keçən ölkələr üçün diqqətəlayiq və perspektivlidir.

Gürcüstan müstəqillik əldə etdikdən dərhal sonra Avropa İttifaqı və Şimali Atlantika Alyansı ilə əməkdaşlıq etmək arzusunu ifadə edərək qərb kursunu seçdi, lakin ölkədəki ən pis iqtisadi və siyasi vəziyyət, ərazi münaqişələri və vətəndaş müharibəsi Gürcüstanın qərb inkişafına mane oldu. Nəticədə, Gürcüstanın inteqrasiya prosesi Baltikyanı ölkələrdə olduğu kimi sürətlə getmədi.

Gürcüstanın təhlükəsizlik və xarici siyasətinin məqsədi təhlükəsiz, demokratik və sabit mühit yaratmaqdır. Qeyd olunanlara nail olmaq üçün müstəqillik əldə etdikdən sonra Gürcüstanın xarici və təhlükəsizlik siyasətinin əsas prioriteti kimi Avropa və Avro-Atlantik strukturlara inteqrasiya müəyyən edilmişdi.

NATO-Gürcüstan münasibətləri 1992-ci ildə Gürcüstanın Şimali Atlantika Əməkdaşlıq Şurasına (NACC – North Atlantic Cooperation Council) qoşulması ilə əsası qoyulub, onun adı 1997-ci ildə Avro-Atlantika Tərəfdaşlıq Şurası (EAPC – Euro-Atlantic Partnership Council) adlandırılıb. Əməkdaşlıq 1994-cü ildə NATO ilə ayrı-ayrı tərəfdaş ölkələr arasında müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığı genişləndirmək məqsədi daşıyan NATO-nun Sülh Naminə Tərəfdaşlıq (PfP – Partnership for Peace)) proqramına qoşulmaqla genişləndirilmişdir.

NATO-Gürcüstan münasibətləri tarixində 2002-ci ildə Praqada keçirilən NATO sammitini qeyd etmək yerinə düşərdi və bu sammitdə Gürcüstanın ikinci prezidenti Eduard Şevardnadze ilk dəfə olaraq Gürcüstanın NATO-ya üzv olmaq istəyini səsləndirmişdi.

2004-cü ildə Gürcüstan NATO ilə Fərdi Tərəfdaşlıq Fəaliyyət Planı (IPAP – Individual Partnership Action Plan) hazırlayan ilk ölkə oldu. Bu, vaxtda yazılmış fəaliyyət planı idi və bunun çərçivəsində Gürcüstan Alyans qarşısında konkret öhdəliklər götürmüşdü. Doğrudur, sözügedən sənəd Alyansa qoşulma mexanizmi olmasa da, ölkədə aparılan islahatların uğur qazanması baxımından İPAP çərçivəsində alyansla əməkdaşlıq böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. Sənəd bir sıra sahələrdə islahatların həyata keçirilməsini nəzərdə tuturdu və onların səmərəli həyata keçirilməsi üçün Gürcüstan hökumətinin vahid və əlaqələndirilmiş səylərini tələb edirdi. IPAP-ın fəaliyyətinin illik qiymətləndirilməsi NATO Beynəlxalq Xidmətinin məsuliyyəti idi. 2004-2008-ci illərdə cəmi 5 qiymətləndirmə (4 rəsmi və 1 qeyri-rəsmi) almışıq. Onların hamısı müsbət idi. Gürcüstanı NATO standartlarına yaxınlaşdırmaq üçün 21 sentyabr 2006-cı il tarixində Alyans Gürcüstanla Üzvlük Məsələləri üzrə İntensivləşdirilmiş Dialoq (ID – Intensified Dialogue on Membership Issues) çərçivəsində əməkdaşlığa başlamışdır.
İntensiv dialoq NATO-Gürcüstan birgə əməkdaşlığının mexanizmi və Gürcüstana alyansa qoşulmaq üçün zəruri olan meyarları daha yaxşı başa düşməyə kömək edəcək hazırlıq mərhələsi idi. ID formatında NATO və Gürcüstan arasında siyasi, təhlükəsizlik, münaqişələrin sülh yolu ilə həlli, müdafiə, mülki fövqəladə halların planlaşdırılması, iqtisadi, elmi, təhsil və digər məsələlər üzrə intensiv məsləhətləşmələr aparılıb.

Daha sonra, 2008-ci ildə Buxarest sammitində (2-4 aprel) NATO liderləri Gürcüstanın alyansa üzv olacağı barədə razılığa gəldilər. Buxarest Sammitinin Gürcüstanla bağlı siyasi qərarı ölkə üçün NATO-ya daxil olmaq yolunda ən mütərəqqi və mühüm ismarıclardan biri kimi qəbul edilə bilər.

2008-ci ilin avqustunda Rusiyanın Gürcüstana təcavüzündən sonra müttəfiqlər Gürcüstana bir sıra ərazilərin bərpasında kömək etməyə hazır olduqlarını bildirdilər və Buxarest Zirvə toplantısında yardım prosesinin nəzarəti qərarların icrası üçün bir növ mexanizm olan NATO-Gürcüstan Komissiyasının (NGC – NATO-Georgia Commission) yaradılmasına qərar verdilər. Həmin ilin sentyabrında Şimali Atlantika Şurasının (NAC – North Atlantic Council) Gürcüstana ikigünlük səfəri (15-17 sentyabr 2008-ci il) nəticəsində NATO-Gürcüstan Komissiyasının yaradılması haqqında çərçivə sənədi, dekabrda isə, NATO xarici işlər nazirləri NATO üçün İllik Milli Proqramın (ANP) hazırlanmasını dəstəkləyiblər – Gürcüstan Komissiyası çərçivəsində. Qeyd edək ki, NATO-nun genişlənmə siyasəti praktikasına əsaslanaraq, illik milli proqram yalnız Üzvlük Fəaliyyət Planına (Membership Action Plan) daxil olan ölkələr tərəfindən həyata keçirilir, buna görə də Gürcüstan nümunəsi misilsizdir. İllik milli proqramın həyata keçirilməsi ölkənin NATO standartlarına mümkün qədər yaxınlaşmasına kömək edir. Hazırda Gürcüstan illik milli proqramın (2020-ci il üzrə) XI dövrəsini tamamlayır. Qeyd etmək lazımdır ki, hər il keçirilən  və Alyansın diqqətlə həyata keçirdiyi ANP-nin bütün qiymətləndirmələri müsbət olub.

Qeyd etmək lazımdır ki, 2008-ci ilin sentyabrında ilk səfərdən sonra Şimali Atlantika Şurasının 4 səfəri – 2011, 2013, 2016 və 2019-cu illərdə baş tutub ki, bu da Alyansın Gürcüstana sarsılmaz siyasi dəstəyinin mühüm təsdiqidir.

Daha sonra, 2011-ci il dekabrın 7-də NATO-nun mənzil-qərargahında Alyansa üzv dövlətlərin nazirlər toplantısı keçirildi, nəticədə Gürcüstan Monteneqro, Bosniya-Herseqovina və keçmiş Yuqoslaviya Makedoniya Respublikası ilə birlikdə aspirant ölkə kimi göstərildi. Gürcüstanın NATO-ya inteqrasiyası baxımından irəliyə doğru mühüm addım 2012-ci ildə Çikaqo Sammitində (NATO-ya üzv dövlətlərin görüşü istisna olmaqla) bütün görüşlərdə gürcü tərəfinin iştirak etməsidir. Çikaqo sammitindən sonra NATO-Gürcüstan münasibətləri yeni mərhələyə keçdi: Gürcüstan namizəd ölkələrlə, yəni üzvlük üçün aydın perspektivləri olan Balkan ölkələri ilə qruplaşdırıldı. Eyni zamanda, Gürcüstanın ümumilikdə Avro-Atlantik təhlükəsizliyə mühüm töhfəsi vurğulanıb.

2014-cü ildə Uels sammitində müttəfiqlər Gürcüstanla əsas məqsədi NATO ilə uyğunluğu artırmaq, müdafiə qabiliyyətini inkişaf etdirmək və Gürcüstanı üzvlük üçün hazırlamaq olan mühüm paket hazırlamaq qərarına gəliblər. Əsas paketin həyata keçirilməsində bütün NATO üzvləri və iki tərəfdaş ölkə – İsveç, Finlandiya iştirak edib. Qeyd etmək lazımdır ki, 2020-ci ilin dekabrında NATO Xarici İşlər Nazirləri Gürcüstanın müdafiə qabiliyyətinin daha da gücləndirilməsi üçün mühüm elementləri özündə əks etdirən Gürcüstan üçün yenilənmiş əsas paketi (SNGP) təsdiqləyib.

2015-ci ilin avqustun 27-də Krtsanisi Milli Təlim Mərkəzinin ərazisində NATO-Gürcüstan Birgə Təlim və Qiymətləndirmə Mərkəzinin (JTEC) açılışı olmuşdur. JTEC NATO-Gürcüstanın daha bir uğurlu birgə layihəsidir və ölkənin müdafiə qabiliyyətinin artırılmasına və Gürcüstanın müdafiə qüvvələrinin NATO ilə uyğunlaşmasına, həmçinin regional və beynəlxalq təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsinə mühüm töhfə verir. Təlim və qiymətləndirmə mərkəzindən təkcə Gürcüstan və alyansa üzv dövlətlər deyil, həm də NATO tərəfdaşları istifadə edir.

Əsas paketin mühüm layihələrindən biri 2016-cı ildə yaradılmış Müdafiə Təşkilatlarının Qurulması Məktəbidir (Defence Institution Building School-DIB). Onun əsas məsələsi təhlükəsizlik sektorunda yaxşı idarəçiliyi dəstəkləmək, müdafiə və təhlükəsizlik məsələlərində milli imkanları gücləndirmək, NATO-nun müvafiq strukturları, üzv və tərəfdaş ölkələrlə əməkdaşlığı inkişaf etdirməkdir.
2016-cı ildə Varşava sammitində NATO-nun Gürcüstana müdafiə sahəsində əlavə yardım göstərilməsi ilə bağlı ən mühüm qərarlar qəbul edilib. NATO-Gürcüstan əsas paketi gücləndirildi və yeni təşəbbüslər qəbul edildi. Sammitdə qərara alınıb ki, NATO Qara dənizin təhlükəsizliyinin gücləndirilməsinə fəal başlamalı və Gürcüstan bu prosesə cəlb edilməli və Qara dənizin təhlükəsizliyi ilə bağlı strateji dialoqda iştirak etməlidir.

NATO-nun 2018-ci il Brüssel Sammitində, üzv dövlətlərin dövlət başçıları ilk dəfə xüsusi olaraq, Gürcüstanla bağlı məsələləri müzakirə etmək üçün ən yüksək səviyyədə görüşüblər. NATO-Gürcüstan Komissiyasının bəyannaməsi qəbul edildi, bu da görünməmiş haldır, çünki bu, NATO-Gürcüstan münasibətləri tarixində dövlət başçıları səviyyəsində ilk bəyannamədir (əvvəllər səviyyəsində birgə bəyanatlarımız olub) xarici işlər nazirlərinin).

Sammitdə Gürcüstan Alyansla Qara dənizin təhlükəsizliyinin möhkəmləndirilməsinə yönəlmiş birgə fəaliyyətlər baxımından konkret və mühüm praktiki nəticələr əldə edib ki, bu da bizim praktik əməkdaşlığımızın yeni istiqamətini təqdim edir.

Yekun sənəddə açıq qapı siyasəti kontekstində Alyans tərəfindən Gürcüstana qarşı ifadə edilən siyasi dəstək qeyd edikməlidir, xüsusilə də Buxarest sammitinin qərarı təsdiqlənib ki, Gürcüstan NATO-ya üzv ölkə olacaq və hazırlaşmaq və Alyansa üzv olmaq üçün aspirant Gürcüstanın bütün praktiki aləti var.

Sonralar,  2019-cu ilin 3-4 oktyabr tarixlərində, Gürcüstana, Batumi şəhərinə NATO baş katibinin müavini Rouz Qotmöllerin rəhbərliyi ilə Şimali Atlantika Şurasının beşinci səfəri baş tutub. Səfər çərçivəsində keçirilən NATO-Gürcüstan Komissiyasının iclasında müttəfiqlərin Gürcüstanda aparılan demokratik islahatlara yüksək qiymət verdiyi birgə bəyanat qəbul edilib. Səfər çərçivəsində onlar Batumi limanında olub, burada “Dioskuriya” və “Oçamçire” gəmilərinə baş çəkib, NATO-nun Əməliyyat Konsepsiyası İmkanları (OCC) prosesində iştirak edən sahil mühafizəsinin abordaj qrupları ilə görüşüblər.

Qeyd etmək lazımdır ki, 2020-ci ilin dekabrında NATO Xarici İşlər Nazirləri Gürcüstanın müdafiə qabiliyyətinin daha da gücləndirilməsi üçün mühüm elementləri özündə əks etdirən Gürcüstan üçün yenilənmiş Əsas Paketi (SNGP) təsdiqləyib.

2022-ci ilin 28-30 iyun tarixlərində NATO-ya üzv dövlətlərin başçılarının Madrid şəhərində keçirilən sammitində “Gürcüstana uyğunlaşdırılmış yardım tədbirləri sənədi” təsdiq edilib . Sənəddə Gürcüstanın müdafiə qabiliyyətinin daha da inkişaf etdirilməsi və NATO-nun bu prosesə daha səmərəli cəlb olunması üçün konkret tədbirlər öz əksini tapıb.

Ötən illər ərzində Gürcüstan sübut edib ki, Alyansın səmərəli, dəyərli, etibarlı tərəfdaşı və aspirant ölkəsidir. Gürcüstanın demokratik islahatlar, müdafiə qüvvələrinin və müdafiə institutlarının modernləşdirilməsi baxımından əldə etdiyi irəliləyiş, beynəlxalq təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsinə verdiyi töhfələr hamı tərəfindən tanınır.