Հռոմի պապ Գրիգոր XV-ը հավանաբար երբեք չէր պատկերացնի, որ Congregatio de Propaganda Fide-ը, որը նա ստեղծել է 1622 թվականին, որը վրացերեն նշանակում է Հավատքի տարածման միաբանություն, 21-րդ դարի աշխարհի հասարակական և քաղաքական կյանքում հիմք կդներ ամենակիրառելի տերմիններից մեկի՝ «քարոզչության» համար: Եթե բառացիորեն թարգմանենք, «քարոզչությունը» լատինական ծագում ունեցող բառ է և նշանակում է ցանկացած նորության, տեղեկատվության կամ ուսմունքի պատշաճ կերպով տարածում։ Այսպիսով, Քրիստոսի խոսքը տարածելու համար ստեղծված խումբը ակամայից դարձավ այն բառի «կնքահայրը», որն այսօր արդեն նկարագրում է մի գործընթաց, որտեղ դժվար է հասկանալ, թե որտեղ է Աստծո խոսքը և որտեղ՝  սատանայի։

Չնայած նրան, որ ինքնին «քարոզչություն» տերմինը հազվադեպ է հանդիպում մինչև 16-րդ դարը, պատմությունը, թե ինչպես է տեղեկատվությունը տարածվում հասարակության որոշ խմբերի վրա ազդելու համար, գալիս է Համմուրաբիի օրենքների ժամանակներից: Այո, հենց Համմուրաբիի օրենքները հանրահռչակելու համար արդեն կային մարդիկ, ովքեր բացատրում էին այլ մարդկանց, որ օրենքը նրա համար է, որ բոլոր մարդկանց հավասարեցնի և բոլորից հանցագործության համար միանման պատասխան պահանջվի։

Տեղեկատվությունը հզոր զենք էր, լավ էր հասկանում չինացի զորահրամանատար և հավանաբար աշխարհում ամենահայտնի ռազմական տեսաբան Սուն Ցզին, և իր մշակած «Մարտական արվեստը» տրակտատում նա հատուկ ուշադրություն է տրամադրել տեղեկատվական ազդեցության առավելությունների նկարագրությանը։

Քարոզչությունն իր առաջնային նպատակներով օտար պտուղ չի եղել նաև Վրաստանի համար։ Տեղեկատվությանն ու դրա միջոցով հասարակական կարծիքի ձևավորմանը հաճախ էին դիմում վրացի արքաները, հասարակական գործիչները և նույնիսկ առաջին վրացի գործարարները։ Օրինակ, հայտնի պատմություն կա այն մասին, թե ինչպես է վրացական գինու «քարոզչությամբ» զբաղվում վրաց հայտնի կալվածատեր Իվանե Մուխրանբատոնին, ով Փարիզի ցուցահանդեսում առաջինն է Եվրոպային ներկայացրել 8000-ամյա վրացական գինին։ Ինչպես պատմում  են, Մուխրանբատոնին այսպիսի ռազմավարություն է ընտրել՝ նրա «պատվերով» ֆրանսիացի երիտասարդները, որոնց ազնվականական ծագումը հեշտությամբ նկատելի էր, մտնում էին Փարիզի ամենահայտնի ռեստորաններ և պատվեր կատարելիս խնդրում Մուխրանիի գինին։ Այն բանից հետո, երբ տեղացի սոմելյեն նրանց ասում էր, որ ճաշացանկում նման գինի չկա և երբեք չէին էլ լսել դրա մասին, երիտասարդները սկզբում սկսում էին գովել գինին, իսկ հետո հեռանում էին ռեստորանից՝ ասելով, որ նստելու են այնտեղ, որտեղ այդ գինին կա: Կարծես հնարքն աշխատել է, և շուտով Մուխրանիի գինու պահանջարկը մեծացել է։

Քարոզչությունը, որպես բացասական վերաբերմունք արտահայտող տերմին, սկսեց հաստատվել 20-րդ դարի առաջին կեսից։ Եվրոպական մայրցամաքում քարոզչական պայքարը սկսվել է դեռ Առաջին, իսկ հետո Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ և հավանաբար դրանից հետո չի դադարել։ Աներևակայելի է, թե որքան հզոր և տպավորիչ կլիներ 20-ականներին նկարված քարոզչական պաստառը, որը մեզ կոչ էր անում պայքարելու հաղթանակի համար։

Քարոզչության վերելքի ժամանակաշրջան այդուհանդերձ կարող ենք համարել Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, երբ նացիզմի ձեռքում տեղեկատվությունը վերածվեց տոտալ վերահսկողության գործիքի, և վերջնականապես հաստատվեց այն ընկալումը, որ քարոզչությունը չարության, ստի, խավարի տարածում է։

Սակայն նույն ժամանակաշրջանում սկսվում է քարոզչությունը պարտության մատնելու նոր ուղիների որոնումների համար։ Սկզբում հակաքարոզչությամբ, որը գաղափարի մեջ ենթադրում էր քարոզչական մեթոդների կիրառմամբ հակառակ կարծիքի շրջանառում, իսկ հետո պայքարի ավելի արդյունավետ մեխանիզմների մշակում՝ հոգեբանական և տեղեկատվական մեխանիզմների զարգացմամբ։

21-րդ դարը և դրա հետ կապված տեխնոլոգիական զարգացումները դարձել են քարոզչության վերածննդի դարաշրջան։ Ինչպես Ֆրեդերիկ Բեգբեդերն ասում է իր «99 ֆրանկ» վեպում, երբեք մարդկային ուղեղն այսքան կախված չի եղել տեղեկատվությունից։ Հենց այս վերաբերմունքը դարձավ քարոզչության վերածննդի հիմքը և չարիքի տարածողներին հնարավորություն տվեց թափանցելու ամենուր և ամեն ինչի մեջ, օգտագործելու մարդկային միտքը ներթափանցելու բոլոր հնարավորություններն ու մեթոդները։

«Պատերազմ սրտերի և մտքի համար» արտահայտությունը, որը հայտնվեց Վիետնամի պատերազմի ժամանակ, այս դարում առանձնահատուկ նշանակություն է ձեռք բերել, և այսօրվա դրությամբ ռուսական քարոզչությունը հենց մեր սրտերում և մտքերում տարած փոքրիկ հաղթանակներն են արթնացնում։

Ժամանակակից քարոզչության նպատակն այլևս մեզ կոնկրետ կարծիքի ճշտության, կոնկրետ դիրքորոշման հիմնավորվածության մեջ համոզելը չէ։ Այսօր քարոզչության ամենամեծ դաշնակիցը վախն է։ Վախի առաջացման, նրա մշտական սնուցման դեպքում է, որ մոռանում ենք նպատակն ու դրա համար ձեռնարկվելիք քայլերը։ Վախն է , որ մեզ խանգարում է ընտրել ավելի լավը, խանգարում է քայլ անել, քանի որ, եթե վախենում ես, որ քայլ անելիս կընկնես, ուրեմն քեզ երբեք թույլ չես տա գնալ այդ քայլին։ Դրա համար էլ ռուսական քարոզչությունը մեզ վախեցնում է։ Այն մեզ վախեցնում է ամենուր և մշտապես: Մեզ վախեցնում են նրանով, որ «մեզնից խլում են վրացականությունը», նրանով, որ «Եվրոպան փչացած է», նրանով, որ «մենք փոքր ազգ ենք, և ինչ-որ մեկը միշտ ուզում է մեզ ոչնչացնել», նրանով, որ մենք մենակ ոչինչ չենք կարող անել և գոյություն ունենք միայն այն պատճառով, որ մեզ հովանավորում էր Ռուսաստանը։

Եվ երբ մենք չենք վախենում և չենք հավատում այս կարճաոտ ստերին, մեզ վախեցնում են պատերազմով, վախեցնում են մեզ հրթիռներով, այն հրթիռներով, որոնք աշխարհում նմանը չունեն, և դրանց երկու երրորդը արձակվել է Սիրիայում ու չի խոցել թիրախը, իսկ խոցվածների կեսը չի պայթել։ Մեզ վախեցնում են նաև նրանով, որ նրանք ունեն չխորտակվող հածանավ։ Այն նույնպես չունի իր նմանը։ Եթե հածանավը կարելի էր այդքան հմտորեն վերածել սուզանավի, ապա այս մոլորակի վրա իրոք նմանը չկա: Դե, երբ դրանից էլ չենք վախենում, ուրեմն ազատվում ենք ու պարզում, որ վրացականությունը խլելը հենց այն է, որ փակում են քո եկեղեցիները, իսկ ներսում պահեստներ են բացում, այլ ոչ թե այն, որ Եվրամիությունն ու եվրոպական հիմնադրամները միլիոններ են ծախսում մեր մշակութային ժառանգության հուշարձանները վերականգնելու համար։ Ինչպես նաև այն, որ դուք վերացնում եք վրաց լեզվի պետական լեզվի կարգավիճակը, այլ ոչ թե այն, որ վրաց լեզուն ու գրականությունը գրքի միջազգային տոնավաճառների պատվավոր հյուրերն են։ Այն է վրացականությունը խլելը, որ բոլոր անվանի վրաց գիտնականների մասին ասում ես, թե նա խորհրդային գիտնական է, ոչ թե այն են ասում, որ երիտասարդ վրացի գիտնականին «Էրազմուսը» հնարավորություն է տալիս անվճար կրթություն ստանալ, հետո նրա հոդվածները տպագրում են ամենահայտնի հրատարակություններում։ Հպարտությամբ լի երկիր՝ մենք կիսում ենք այս հոդվածը սոցիալական ցանցերում, սա նույնպես չի խլում մեր վրացականությունը, բայց ահա այն է իսկապես վրացականություն խլելը,  երբ առանց վերստուգման տարածում ենք քարոզիչների կողմից տարածված հակաարևմտյան նարատիվները, որովհետև այն, որ վրացական և արևմտյան արժեքները նույնն են, մեր պատմությունը, մշակույթը և գիտակցությունը միշտ էլ ապացուցում էին և այժմ էլ ապացուցում են։ Այդ մասին հավանաբար կարելի է առանձին բլոգ գրել, բայց վախով պայքարող քարոզչությունը հենց դա է փորձում մոռանալ։ Հենց քարոզչության հաղթանակի դեպքում է , որ կխլեն մեր վրացականությունը և մեզ կդարձնեն ձախողված երկիր, որը երբեք չէր կարող դառնալ այն պետությունը, որի մասին գրել ու խոսել են Վաժա-Փշավելան, Իլյա Ճավճավաձեն և Մերաբ Մամարդաշվիլին։ Պետությունը, որտեղ «Վագրենավորի» հերոսները ոչ թե առասպելական կերպարներ են, այլ վրացական բազմամշակութայնությունը կրող հերոսներ, որոնք բազմազանության համադրման արդյունքում ձեռք բերված սիներգիայով գործնականում կիրառում են այն բոլոր արժեքները, որոնք այնքան թանկ և կարևոր են ուժեղ պետություն ստեղծելու համար։

Չվախենանք, և քարոզչությունը միշտ կպարտվի։

Բլոգի հեղինակ ՝ Դավիթ Ձիձիշվիլի

Հրապարակման բովանդակությունն ամբողջական ծավալով հանդիսանում է հեղինակի անձնական կարծիքը։